11 kwietnia 2024 roku ciąg dalszy
W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:
,,Powiedzieliśmy wyżej, że jest sześć rodzajów duchów i że można zredukować do następujących trzech: Boskiego, szatańskiego i ludzkiego. Tak samo twierdzi Kasjan. ,,To przede wszystkim trzeba nam wiedzieć” – powiada on – ,,że z trojakiego źródła pochodzą nasze myśli, tj. z Boga, szatana i z nas samych”. Dotąd mówiliśmy ogólnie o rozpoznawaniu duchów. W następujących zaś rozdziałach będziemy szczegółowo traktować o każdym duchu z osobna, rozpoczynając od Boskiego.
Duchem Bożym nazywamy wewnętrzne poruszenie duszy, czyli natchnienie pochodzące od Boga, a skłaniające do cnoty i świętości. Jest to wewnętrzny głos Boży, o którym tak wyraża się św. Bernard: ,,Szczęśliwa i błogosławiona ta dusza, która jakoby ukradkiem przyjmuje ciąg szeptania Jego (Hi 4, 12) i często powtarza słowa Samuelowe: ,,Mów, Panie, bo słucha sługa Twój” (1 Krl 3, 9). A więc słuchajmy Pana Boga w milczeniu, wewnątrz nas rozprawiającego i przekonywującego o królestwie (Dz 19, 8) swoim, i to tym skuteczniej, o ile delikatniej, bo przez wewnętrzne natchnienia”.Ten rodzaj natchnienia Bożego święty Bernard nazywa ,,przyjściem Oblubieńca i odwiedzinami Słowa”: ,,Pokaż mi duszę” – mówi on – ,,którą często nawiedza Słowo jako Oblubieniec, obcowaniem budząc w niej poufałość, słodyczą – pragnienie, a pociechami – odrazę do rzeczy znikomych; a ja się nie zawaham nazwać jej oblubienicą”. Poniżej zaś dodaje: ,,Przyznaję, że i mnie nawiedzało Słowo i w głupstwie mówię: niejednokrotnie. A choć częste były te odwiedziny, często ich nie spostrzegałem. Czułem jego obecność, przypominam sobie Jego pobyt, niekiedy mogłem nawet przeczuć Jego zbliżenie, lecz spostrzec go ani zauważyć Jego odejścia nie zdołałem. Wyznaję szczerze, że i teraz jeszcze nie wiem, skąd i którędy przychodzi ten Oblubieniec do duszy ani też dokąd i którędy odchodził, według tego słowa Pisma Świętego: ,,Nie wiesz skąd przychodzi i dokąd idzie” (J 3, 8). I nic w tym dziwnego, bo o Nim napisano: ,,Śladów Twoich znać znać nie będzie” (Ps 76, 20). Zaiste nie wszedł przez oczy, bo jest bezbarwny, nie wszedł przez uszy, bo Go słychać nie było, ani przez nozdrza, bo się nie ulatnia w powietrzu, ale duszą. On nie przejął powietrza swoją wonią, ale ją stworzył; nie wszedł przez gardło, bo nie jest ciałem stałym ani lotnym; nie poznałem Go przez dotykanie, bo jest nienamacalny. A więc którędyż wszedł? A może i nie wszedł, skoro nie przyszedł z zewnątrz? Zresztą nie jest On czymś zewnętrznym. Nie przyszedł do mnie z wewnątrz, bo On jest dobry, a wiem, że ,,we mnie nie mieszka dobre” (Rz 7, 18). Wzniosłem się ponad własną naturę, a oto ponad tym wszystkim ,,Słowo wyniosłe”; zstąpiłem jako ciekawy badacz w niższe sfery ducha mego, ale i tu Go nie zastałem. Spoglądnąłem naokoło siebie, a poznałem, że On się rozciąga poza granice moje; wglądnąłem wewnątrz siebie, ale i tu Go znalazłem. I przekonałem się o prawdziwości tego, co gdzieś czytałem: ,,Albowiem w Nim żyjemy, i ruszamy się, i jesteśmy” (Dz 17, 28). Szczęśliwy, kto Go posiada w sobie, kto żyje dla Niego, kto się Jego pobudkami kieruje”.
Tak mówi święty Bernard. Kiedy się go zaś spytamy, po czym poznał w sobie słowo Boże, skoro niezbadane są Jego ścieżki, odpowie nam, że oznaki Jego pobytu najlepiej się objawiają w skutkach, jakie sprawia w duszy. O tym będzie mowa poniżej.To poruszenie wewnętrzne, czyli natchnienie Boże, dokonuje się w rozmaity sposób, gdyż wielokrotnie i różnorodnie (Hbr 1, 1) przemawia Bóg do sług swoich. Niekiedy przemawia do nas bezpośrednio sam przez siebie, poruszając sam, bez czyjegokolwiek pośrednictwa, nasze serce, budząc w nim dobre myśli i święte pragnienia. Bez Jego bowiem światła i poruszenia nie moglibyśmy ich sami w sobie obudzić. On to najmiłościwiej daje darmo wszelką dostateczność w dobrym. Niekiedy zaś za pośrednictwem aniołów odciąga nas od złego, karci za upadki, pobudza do poprawy, poddaje dobre chęci, wspiera w ich wykonaniu i kieruje nasze kroki na drogę pokoju, pobożności i doskonałości.
Kiedy indziej przemawia do nas już to przez głos sumienia, pobudzający i zachęcający nas do życia rozumnego i cnotliwego; już to przez wiarę i miłość – wiara bowiem uszlachetnia nasze serca, a miłość… przyciska nas (2 Kor 5, 14).
Kiedy indziej przemawia do nas przez nauki Pisma Świętego, przez dobre przykłady, upomnienia i przeróżne doświadczenia, które na nas zsyła z zewnątrz, a równocześnie porusza duszę przez wewnętrzne natchnienia i budzi ją ze snu, objawiając jej swoją wolę, mającą na celu nasze zbawienie i uświęcenie.Kasjan wyraża się o powyższych prawdach w następujący sposób: ,,Od Boga pochodzą te natchnienia, ilekroć Duch Święty raczy nas nawiedzić i pobudzać do coraz wyższej doskonałości; ilekroć za zaniedbanie tych natchnień lub za niedbałe współpracowanie z nimi karci nas wyrzutami sumienia; ilekroć objawia nam tajemnice Boskie, a nasze zamiary zwraca do coraz doskonalszych celów. Pod Jego to wpływem zmienia się wola tak, jak to czytamy o królu Aswersusie, który nawiedzony klęskami otrzymał wewnętrzne natchnienie, aby odczytał dawne roczniki królewskie. One przypomniały mu zasługi Mardocheusza i skłoniły go do obsypania swego zbawcy najwyższymi zaszczytami i do natychmiastowego odwołania okrutnego wyroku skazującego cały naród żydowski na wymordowanie. Natchnienie Boże sprawia ten skutek, że dusza powtarza za prorokiem: ,,Będę słuchał, co we mnie będzie mówił Pan Bóg” (Ps 84, 9), albo też słowa innego proroka: ,,I rzekł do mnie anioł, który mówił we mnie” (Za 1, 9). Zapewne i sam Pan Jezus o tym wpływie Bożym myślał, kiedy przyobiecywał, że razem z Ojcem przyjdą do nas i w nas zamieszkają, lub kiedy powiedział: ,,Albowiem nie wy jesteście, którzy mówicie, ale Duch Ojca waszego, który mówi w was” (Mt 10, 20)”.
Atoli niezmiernie trudno rozpoznać, czy Pan Bóg sam przez siebie przemawia czy też za pośrednictwem aniołów. Jednakże nie ma to wcale znaczenia albo tylko bardzo niewielkie, gdyż nie potrzebujemy koniecznie znać osoby mówiącej, bylebyśmy wiedzieli, że to, co ona mówi, jest dobre. ,,Nie łatwo jest poznać” – mówi święty Bernard – ,,kto przemawia, ale też i nie jest niebezpieczną taka nieświadomość, szczególnie wobec tej pewnej zasady, że anioł dobry nigdy nie mówi sam z siebie, ale że Bóg przemawia przez niego”. Raczej o to należy się starać i o to pokornie prosić Pana Boga, byśmy rozpoznawali dobre natchnienia i za nimi postępowali.
Byłoby to najgorszą i najniebezpieczniejszą nieświadomością, gdybyśmy wskutek własnego zaślepienia grzechowego nie umieli rozpoznać i odróżnić anioła dobrego od złego i natchnienia Bożego od pokusy szatańskiej. Dlatego też bał się Apostoł, aby jak wąż oszukał Ewę chytrością swoją (2 Kor 11, 3), także i nasze serca nie były zwiedzione przez tego, którego zamysły nie były tajne (2 Kor 2, 11) świętemu Apostołowi.
Aby się nam to nie przydarzyło, powinniśmy iść za radą świętego Antoniego Pustelnika, jaką nam podaje jego imieniem święty Atanazy: ,,Każdemu poruszeniu, natchnieniu wewnętrznemu i objawieniu należy śmiało postawić pytanie, jakie zadał Jozue aniołowi, który się mu w widomej postaci ukazał: ,,Nasz jesteś, czy też nieprzyjacielski? (Joz 5, 13)”. Święty Piotr Damiani powiada: ,,Często przychodzi pokusa, bo anioł ciemności przybiera niekiedy postać anioła światłości. Dlatego też należy troskliwie i dokładnie rozpoznawać różne rodzaje objawień. Jak Jozue, syn Nuna, ujrzawszy anioła, nie wątpiąc, że w takich zjawiskach ukrywa się niekiedy pokusa, natychmiast się zapytał: ,,Nasz jesteś, czy też nieprzyjacielski?”. Święty Grzegorz Wielki podaję tę samą radę, zaczerpniętą z tego samego przykładu, i tak ją uzasadnia: ,,Ponieważ szatan często przywdziewa szatę świętości, a zdradliwych jego zasadzek nie można bez szczególniejszej łaski Bożej rozeznać, toż słusznie powiedziano: ,,Któż odkryje wierzch odzienia jego?” (Hi 41, 4), a odczytać to należy: ,,Jeżeli nie ja, który sługom moim udzielam wewnętrznego natchnienia, mocą którego rozpoznają jak najdelikatniejsze wpływy, a odkrywszy złe, spostrzegają w całej nagości oblicze tego który się ukrywał pod maską świętości”. Ponieważ zaś ten nieprzyjaciel stara się zatruć dusze wiernych przez ukazywanie się zewnętrzne albo też przez wewnętrzne pokusy – raz bowiem napada czynnie, kiedy indziej znowu tylko zachęca – stąd słusznie dodano (w powyższym wstępie Pisma Świętego): ,,a w środek paszczy jego kto wejdzie?” (Hi 41, 4), co odczytać znowu potrzeba: ,,Jeżeli nie ja, który wewnętrznie wspieram umysły wiernych w rozpoznawaniu jego słów i wykazuję, że one co innego znaczą, a co innego na pozór wyrażają. Pozornie bowiem obiecują dobre rzeczy, lecz prowadzą na zatracenie”.