7 sierpnia 2024 roku ciąg dalszy
W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w transkrypcji Uniwersału Króla Polski Zygmunta Augusta Wielkiego, który został wygenerowany na słynnym Sejmie Walnym w Parczewie, w dniu przyjęcia przez Króla, Sejm i Senat ustaw Soboru Trydenckiego dnia 7 sierpnia 1564 roku:
,,Litterae Universales contra haereticos
Sigismundus Augustus Rex etc.
Wszystkim wojewodom, kasztelanom, starostom, rajcom, wójtom, kanonikom i wszem wobec urzędnikom, tak po zamkach jako po miastach kędykolwiek w Koronie i w Państwach Naszych, uprzejmie i wiernie nam miłym, łaskę Naszą królewską.
Uprzejmie i wiernie mili!
Z wiela postronnych, tak dawnych jak świeższych historii, a na koniec i z własnego doświadczenia naszego naokoło widzimy, jak wiara catholicka albo iako zowiemy religia, gdzie wszystkie zgodnie na niej przystawać będą, tam stanowi i zachowuje państwa w swej wierze; a zasię, gdzieby mimo niej każdemu nową wiarę wnosić w Rzeczpospolitą albo się jej chwytać wolno było, tedy (…) jeśli która insza, burzy i niszczy najmożniejsze Państwo.
Co ieśli każda, a na koniec i pogańska religia sprawić może, daleko więcej nasza chrześcijańska, która iako sama prawdziwa religia, jeśli gdzie jednako dzierżona a zgodnie w jedności Kościoła powszechnego wyznawaną będzie, jeno błogosławieństwo Boże za sobą ciągnie; gdzie różnie a nie zgodnie – jeno przekleństwo, iako się to z pamięci tak naszej iako przodków naszych pokazywać może, iż póki za przodków naszych w wierze jednostajne rozumienie w ludziach było, póty też na prawo, na urząd, na wszystkie przywileje wielka między ludźmi zgodność była; a za czem sprawy ich wszystkie, pospolite i osobliwe, szczęściem od Pana Boga i znaczną sławą u postronnych ludzi ozdobione były. Tak iż ziem wszystkich iako szeroki okrąg, i co wszystko (…) na ozdobę państw naszych, która natenczas za łaską Bożą do rąk naszych przyszła, możemy rzec, że przez samą chrześcijańską wiarę zgodną i z przodków nabytą, przez sześć set leć aż do tych czasów zachowana była; gdzie zasię przez tych kilka leć, gdyśmy bojaźni przeciwko Panu Bogu i powinowactwa swego przeciw Niemu zapomnieli, pomieszawszy się swojemi wiarami, to się jeno przypatrzeć było, jako i prawa przestępowali i urząd powagę swą stracił, i wstyd przyrodzony i posłuszeństwo wygasło. Za czem i my w niesławie, i Rzeczypospolita w takim odmęcie i zamieszaniu została, iż się o niej czasem na dobrą radę zdobyć, a częstokroć, co się rzecz dobrze naradzi, i ku skutkowi swemu przywieść trudno mamy, co bez potrzeby za sprawiedliwym gniewem i karaniem Boskim przyszło, abowiem iż się cierpiało dotychmiast ludziom niskim jawne przeciw majestatowi Bożemu i Kościołowi chrześcijańskiemu powszechnemu, bluźnierstwo, które nie wiedzieć skąd się wziąwszy, nie tylko sprawy Boskie a tajemnice i świętości wiary naszej szkalować, ale i samemu Synowi Bożemu jawnie urągać śmieją, a co od ludzkiego i anielskiego rozumu zakryto, w tym zamysły swymi sprzeciwiać się ważą.
Przeto snadź Pan Bóg i w tych ku rzeczypospolitej należących sprawach pomieszał zmysły nasze, iż rzadko co ku skutecznemu i rzeczypospolitej dobremu końcu przywieść możemy. A tak za zgodną radą Senatorów wszystkich, którzy tu przy Nas na tym walnym Parczewskim Sejmie byli, dekretem naszym sejmowym to (…)my i srodze rozkazujemy, aby wszyscy cudzoziemcy którzy dla religiej z inszych królestw albo państw tu do nas zbiegli, a którzy się od powszechnej, chrześcijańskiej wiary odstąpiwszy, nową jakąkolwiek naukę około religii, tak w osobności jako w zborzech, i tak słowem jako pismem podawają, wszyscy po świętym Michale dnia trzeciego ze wszech państw naszych wyciągnęli, które My tym dekretem naszem precz z ziem wywalamy i wywalanemi być skazujemy; opowiedzieć to każdemu z nich, już gdzieby który po tym czasie widzian albo nalezion był, tedy wszędzie przed urząd nasz starości bran, sądzon i jako złoczyńca karan być ma. A nadto, jeśliby go od kogo innego niż od urzędu naszego co takiego spotkało, tedy nikogo jeno sam siebie winować nie ma. Bo my koniecznie tego dalej cierpieć nie możemy, aby przez wszeteczność tych zbiegłych a lekkich ludzi Pan Bóg nas wszystkich i Koronę, której nas stróżem postawił, dłużej karać miał. Czego jeśliby więc starostowie tego dekretu naszego nie dojrzeli, folgując w czym komu, albo zgoła urzędów swych nie pilnując, tedy My przeciwko takim, jako przeciwko tym urzędnikom, którzy z urzędu swego zgody sejmowej egzekwować nie chcą, postąpimy i karać je będziemy. A za czym i poddanym naszym, a zwłaszcza niższego stanu ludziom rozkazujemy, aby się nowym a cudzoziemskim naukom żadnym na inszą Ewangelię nad tę, która z przodków do Królestwa tego wniesiona i nam przez ręce podana jest, uwodzić nie dopuszczali, ale jako poddaność naszą, słowem i innymi znaki w Rzeczypospolitej wyznawają, tak też aby religiej i wiary naszej, którą od przodków wziąwszy, statecznie trzymamy, naśladowali, a zwłaszcza, aby się strzegli, żeby przymiotem tej nowej a jadowitej sekty zarażać się nie dali, która sekta hardzie o sobie rozumiejąc, bezpiecznie usta swe w niebo podniosła, a o wiecznem, niezmierzonem ani nie zrozumianem bóstwie tego pospolitemu człowiekowi podawać się nie wstydzą: co i nadętość w sobie wielką zamyka i kacerstwo, w czym gdzieby tego mandatem naszym szanować nie chcieli, tedy My surowszo po tym mandacie do urzędników naszych dać rozkazujemy, aby każdego takiego powściągnęli, a niczego przed się brać nie dopuszczali, co by przeciwko naszej i Powszechnego Kościoła Chrześcijańskiego zwierzchności było, a zamieszanie jakie pospolite uczynić mogło. Ażeby kto więc nieznajomością tych rzeczy uchodzić potem nie chciał, rozkazujemy wszystkim naprzodku mianowanym, aby ten Dekret Nasz wszędzie publikować i ważnym obwołać kazali.
Pod laską naszą, dan na Sejmie Walnym Parczewskim, dnia VII sierpnia Roku Bożego M D LX IIII, panowania Naszego XXXV.”