W imię Prawdy! C. D. 547

2 września 2024 roku ciąg dalszy

W tym dniu ważne były dla mnie poniższe treści z liturgii słowa i liturgii godzin:

,,Posłuchaj, synu, słów moich, słów pełnych słodyczy, przewyższających wszelką wiedzę uczonych i mędrców tego świata. „Słowa moje są duchem i życiem” i nie można oceniać ich według miar ludzkich.
Nie godzi się nimi posługiwać dla próżnej przyjemności, ale nasłuchiwać w ciszy, przyjmować z wielką pokorą i gorącą miłością.
Powiedziałem: „Szczęśliwy człowiek, którego Ty, Panie, wychowujesz i Prawem Twoim pouczasz, aby złagodzić mu dni utrapienia” i nie pozostawić bez pocieszenia na ziemi.
Ja – mówi Pan – od początku pouczałem proroków i aż dotąd nie przestaję przemawiać do wszystkich, ale wielu jest głuchych i nieczułych na moje słowa.
Wielu słucha chętniej świata niż Boga, z większą łatwością idzie za pożądaniem ciała niż wskazaniami Boga. Świat obiecuje dobra niewielkie i przejściowe, a przecież służy mu się z wielką gorliwością; Ja zaś obiecuję rzeczy wielkie i wieczne, a mimo to serca ludzkie pozostają obojętne.
Któż służy Mi we wszystkim z tak wielkim oddaniem i posłuszeństwem, z jakim służy się światu i jego władcom?
Zawstydź się zatem, sługo leniwy i utyskujący, widząc jak tamci z większą ochotą zdążają do zguby niż ty do życia. Bardziej radują się marnością niż ty prawdą.
A przecież wielekroć doznają rozczarowania w swych nadziejach, natomiast moja obietnica nikogo nie zwodzi, a tego, kto Mi zaufał, nie pozostawia z pustymi rękami.
Co obiecałem, udzielę, co zapowiedziałem, spełnię, jeżeli tylko w mojej miłości wytrwasz aż do końca.
Ja sam wynagradzam wszystkich czyniących dobro i doświadczam tych, którzy są Mi oddani.
Wypisz me słowa w swym sercu i rozmyślaj nad nimi pilnie; w chwili pokusy okażą się bardzo potrzebne.
To, czego nie rozumiesz czytając, zrozumiesz w dniu nawiedzenia.
W dwojaki sposób mam zwyczaj nawiedzać moich wybranych: pokusą i pociechą.
Każdego dnia podaję im dwie nauki: jedną, gdy karcę ich wady, drugą, gdy zachęcam do wzrastania w cnocie.
„Kto moje słowa słyszy i lekceważy je, ten ma swego sędziego w dniu ostatecznym”. – Z dzieła O naśladowaniu Chrystusa

W tym dniu przeczytałem ciekawe treści w książce kardynała Jana Bony pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,Drugi sposób oglądania Boga zdarza się wtenczas, kiedy po rozproszeniu ciemności, jakie Bóg uczynił… kryjówką swoją (Ps 17, 12), po usunięciu mgły i rozpędzeniu chmur, ukazuje się Bóg. Wprawdzie nie w pełności swego blasku i nie przy świetle południowym, ale jakoby o świtaniu, kiedy jeszcze niezupełnie widno i jasno. Widzi się Go w sposób niewytłumaczony, a przecież jaśniej, aniżeli oczyma cielesnymi widzimy światło materialne.
Albowiem dusza wzniesiona do tego widzenia szczególniejszą łaską Bożą ogląda jednym rzutem oka jedność Istoty Boskiej i troistość Osób, jak Ojciec rodzi Słowo, jak od obydwu pochodzi Duch Święty. ,,Widzi i poznaje samego Boga” – jak mówi św. Augustyn – ,,dobrego bez jakości, wielkiego bez rozciągłości, Stwórcę bez przymusu, obecnego bez miejsca położenia; bez kształtów zewnętrznych – wszystko ogarniającego; bez miejsca – wszędzie całkowicie obecnego; bez czasu – wiecznego; bez zmieniania się – czyniącego rzeczy podlegające zmianom; zupełnie wolnego”. Widzi wszystkie stworzenia wychodzące z Jego rąk i od Niego zależne. Widzi, w jaki sposób Osoby Boskie mieszkają w duszy, według słów Pisma Świętego: ,,Do niego przyjdziemy i mieszkanie u niego uczynimy” (J 14, 23).
Ponieważ zaś w takim stanie dusza lgnie jak najdoskonalej do Boga, odczuwając przedsmak niebieskiej szczęśliwości, przeto upaja się zdrojem Jego rozkoszy. Toteż święta Teresa, która z własnego doświadczenia poznała wzniosłość i rozkosz tego rodzaju widzeń, wytłumaczywszy je bardzo mądrze, powiada dalej, że przez takie widzenie dusza wchodzi w małżeństwo duchowe z Bogiem, według słów Apostoła: ,,Kto zaś łączy się z Panem, jednym jest duchem” (1 Kor 6, 17). Bo dusza ,,doskonale miłująca zawiera związek małżeński” – powiada święty Bernard – ,,Zaiste, jest to związek duchowego i świętego małżeństwa. Mało powiedziałem: związek. Jest to zjednoczenie. Skoro więc ujrzysz duszę, która opuściwszy wszystko, oddaje się zupełnie Słowu, dla Słowa żyje, Słowem się rządzi, w Słowie poczyna, co rodzi słowami, która może powiedzieć o sobie: ,,Dla mnie bowiem życiem jest Chrystus, a śmierć zyskiem” (Flp 1, 21), uważaj ją za małżonkę poślubioną Słowu”.
Lecz dość już powiedzieliśmy o drugi stopniu oglądania Boga. Nareszcie trzecim i najwyższym stopniem widzenia Boga jest ten, w którym dusza już nie przez zwierciadło i nie w podobieństwie, ale jasno i twarzą w twarz ogląda majestat Boży. Aczkolwiek ten sposób oglądania Boga nie jest udziałem padołu płaczu, ale ojczyzny niebieskiej – według słów samego Boga: ,,Nie może bowiem człowiek ujrzeć mię i żyw pozostać” (Wj 33, 20) – jednakże bardzo poważni teolodzy, jak żeśmy wyżej nadmienili, sądzę, że niektóre bardzo świątobliwe i doskonałe dusze jeszcze za życia ziemskiego otrzymały tę nadzwyczajną łaskę od Boga, że jakoby mimochodem i chwilowo, światłem chwały oświecone jasno ujrzały Pana Boga.
Tak wielu utrzymuje o Mojżeszu, na którego gorące życzenia i prośby, aby mu Pan Bóg ukazał oblicze, odpowiedział Pan: ,,Ja wszystko dobro tobie pokażę” (Wj 33, 19). Podobnie twierdzi Doktor anielski o świętym Pawle, a święty Bernard o Ojcu zakonników – świętym Benedykcie. Miodopłynny Doktor rozprawiając o widzeniu, w którym ogląda się Boga twarzą w twarz, a w Bogu ogląda się stworzenia, tak mówi: ,,Do takiej wysokości, zdaje się, była porwana ona błogosławiona dusza (świętego Benedykta), która oglądała cały świat zebrany pod jeden promień słoneczny. Ojciec Święty Grzegorz, pisząc o tym cudzie w księdze Dialogów, powiada: ,,Patrzącemu na Boga każde stworzenie wydaje się szczupłym”.
Tak wyraża się święty Bernard oparty na zdaniu świętego Grzegorza. Wiem, że pod tym względem różne są zapatrywania między scholastykami, ale nie uważam za stosowne zapuszczać się tutaj w ich dysputy.”

W imię Prawdy! C. D. 518

20 sierpnia 2024 roku

W tym dniu ważne były dla mnie poniższe treści z liturgii słowa i liturgii godzin:

,,Bernardzie, nieba klejnocie,
Oto sławimy cię pieśnią,
A ty oręduj za nami,
Byśmy zyskali zbawienie.
Twe serce zranił sam Chrystus
Grotem płomiennej miłości
I ciebie dał Kościołowi
Jako pochodnię i tarczę.
Najświętszy Duch cię uczynił
Prawdy niezłomnym heroldem
I głosicielem tajemnic
Znanych jedynie aniołom.
Maryja ciebie natchnęła
Czystym uczuciem synowskim,
A tyś Jej wielkość rozgłaszał
Słowem, co nie ma równego.
Pragnąłeś żyć w samotności,
Świat jednak szukał cię wszędzie;
Bezstronnym sędzią się stałeś
Królów, pasterzy, uczonych.
Niech Bogu będzie na zawsze
Chwała za ciebie, Bernardzie,
Bo tyś ukazał nam drogę,
Która ku Niemu prowadzi. Amen”.

,,Będę śpiewał o sprawiedliwości i łasce,
Tobie chcę śpiewać, o Panie.
Będę szedł drogą nieskalaną;
kiedyż Ty do mnie przyjdziesz?
Będę chodził z sercem niewinnym
wewnątrz swojego domu.
Nie będę zwracał oczu
ku sprawie niegodziwej.
W nienawiści mam czyny przestępcy,
nie przylgną one do mnie.
Przewrotne serce będzie ode mnie z daleka,
tego, co złe, nawet znać nie chcę.
Zniszczę każdego, kto skrycie uwłacza bliźniemu,
pysznych oczu i serca nadętego nie zniosę.
Oczy swe zwracam na wiernych tej ziemi,
aby ze mną zamieszkać mogli.
Ten, który kroczy drogą nieskalaną,
będzie mi usługiwał.
Kto knuje podstęp, nie zamieszka w mym domu,
nie ostoi się wobec mego wzroku, kto rozgłasza kłamstwa.
Każdego dnia będę tępił wszystkich grzeszników ziemi,
wypędzę z miasta Pańskiego wszelkich złoczyńców”. Ps 101

,,Błogosławiony jesteś, Panie, Boże naszych ojców,
i pełen chwały,
a Twoje imię jest błogosławione na wieki.
Jesteś sprawiedliwy we wszystkim, coś uczynił z nami,
wszelkie Twoje dzieła są pełne prawdy.
Twoje drogi są proste,
a wyroki najsłuszniejsze.
Myśmy zgrzeszyli i popełnili nieprawość
odstępując od Ciebie.
We wszystkim przewrotność okazaliśmy
i nie słuchaliśmy Twoich przykazań.
Nie opuszczaj nas na zawsze
i ze względu na świętość Twego imienia
nie zrywaj Twojego przymierza.
Nie odbieraj nam swego miłosierdzia
przez wzgląd na Abrahama, przyjaciela Twego,
Twojego sługę, Izaaka,
i Twego świętego, Izraela.
Im to przyrzekłeś,
że rozmnożysz ich potomstwo
Jak gwiazdy na niebie
i jak piasek na morskim brzegu.
Panie, oto jesteśmy najmniejsi
spośród wszystkich narodów.
Oto dziś jesteśmy poniżeni na całej ziemi
z powodu naszych grzechów.
Nie ma już władcy, proroka ani wodza,
ani całopalenia, ani ofiar,
ani daru pokarmów, ani kadzenia.
Nie ma gdzie złożyć Tobie daru z pierwszych płodów
i doświadczyć miłosierdzia Twego.
Niech jednak dusza strapiona i duch uniżony
znajdą upodobanie u Ciebie.
Tak jak całopalenia z baranów i cielców,
i tysięcy tłustych owiec,
Niech się dziś stanie nasza ofiara dla Ciebie
i spodoba się Tobie.
Bo ci, którzy ufność pokładają w Tobie,
nie zaznają wstydu.
Teraz zaś z całego serca idziemy za Tobą,
odczuwamy lęk wobec Ciebie
i szukamy Twojego oblicza”.
Dn 3, 26-27. 29. 34-41

W imię Prawdy! C. D. 506

15 sierpnia 2024 roku ciąg dalszy

W tym dniu ważne były dla mnie także treści z Konstytucja Apostolska ‚,Munificentissimus Deus” św. Piusa XII:

,,Teologiczne racje odpowiedniości

Dlatego to już w początkach teologii scholastycznej pobożny biskup Lozanny Amadeusz twierdzi, że ciało Maryi Dziewicy pozostało nieskażonym; nie godzi się bowiem przypuszczać, że ciało Jej zaznało skażenia skoro prawdziwie połączyło się znów z duszą i wraz z nią zostało uwieńczone dostojeństwem chwały w niebieskim przybytku, „Była bowiem pełną łaski – i błogosławioną między niewiastami. Ona jedna zasłużyła na to, by począć Tego, który był Bogiem prawdziwym z Boga prawdziwego, którego porodziła jako Dziewica, wykarmiła mlekiem piastując na swym łonie i we wszystkim Mu służyła z matczyną troskliwością”.

Z grona zaś pisarzy, którzy w tym okresie wyjaśniali i umacniali pobożnie wyznawaną naukę o Wniebowzięciu przy pomocy zdań z Pisma Świętego i różnych podobieństw czy porównań – szczególne miejsce zajmuje św. Antoni Padewski, doktor ewangeliczny, On bowiem komentując w dzień Wniebowzięcia słowa proroka Izajasza: „Miejsce nóg moich uwielbię”, twierdził z całym przekonaniem, że Boski Odkupiciel ozdobił najwyższą chwałą Swą najmilszą Matkę, z której wziął ludzkie ciało. „W tym masz jasno zawarte, jak się wyraża, że Najświętsza Dziewica została wniebowzięta z ciałem, które było miejscem nóg Pana. Przeto święty Psalmista pisze: „Powstań więc, Panie, wnijdź już do miejsca Twego odpoczynku, Ty i Arka Twego majestatu”. Jak bowiem sam twierdzi, Jezus Chrystus powstał z martwych po triumfie odniesionym nad śmiercią i wstąpił na prawicę Ojca, tak również „powstała i święta Jego Arka przez to, że w tym dniu Matka – Dziewica wzięta została do niebieskiego przybytku”.

Gdy zaś w średniowieczu scholastyczna teologia doznała pełnego rozkwitu, wtedy św. Albert Wielki po przytoczeniu na uzasadnienie tej prawdy różnych dowodów opierających się czy to na Piśmie św., czy na świadectwach z tradycji, czy wreszcie na liturgii i tak zwanej racji teologicznej, tak kończy swe wywody: „Na podstawie tych oraz wielu innych racji i powag jest rzeczą jasną, że Najświętsza Matka Boża z duszą i ciałem została wzięta do nieba ponad chóry anielskie. Wierzymy, że jest to prawda pod każdym względem”. W mowie zaś wygłoszonej w dniu święta Zwiastowania Najświętszej Dziewicy, wyjaśniając te słowa Anioła pozdrawiającego „Bądź pozdrowiona łaski pełna…” Doktor Wszechstronny porównując Najświętszą Dziewicę do Ewy, jasno, jednoznacznie stwierdza, że była Ona wolną od tego poczwórnego przekleństwa, któremu Ewa podlegała.

Doktor Anielski, idąc w ślady swego wielkiego mistrza, chociaż w specjalnym dziele nie omawia tej kwestii, jeśli ją jednak okazyjnie tu i ówdzie porusza, to utrzymuje mocno z Kościołem katolickim, że ciało Maryi zostało wzięte do nieba.

Wśród wielu innych powag trzyma się tego samego zdania Doktor Seraficki. On uważa to za całkiem pewne, że podobnie jak Bóg zachował Najświętszą Maryję przy poczęciu wolną od naruszenia dziewictwa zarówno duchowego jak cielesnego, tak nie pozwolił, by ciało Jej miało zamienić się w zgniliznę i proch. Wyjaśniając i odnosząc do Najświętszej Dziewicy drogą pewnego przystosowania sensu słowa Pisma św. „Któraż to jest, która wstępuje z puszczy, opływająca rozkoszami, oparta o miłego swego?”, tak dowodzi: „Stąd zaś można wnioskować, że jest tam cieleśnie… Ponieważ szczęśliwość nie byłaby pełna, gdyby Maryja nie była tam osobowo, a dusza sama nie stanowi osoby, lecz połączenie jej z ciałem. A więc jasne, że jest tam w połączeniu, tj. z ciałem i duszą. Inaczej nie cieszyłaby się pełnym używaniem szczęścia”.

U schyłku zaś teologii scholastycznej, tj. w wieku XV-ym, św. Bernardyn ze Sienny streściwszy i pilnie sprawdziwszy wszystkie wypowiedzi i spory teologów średniowiecznych w tej sprawie nie ograniczył się do przytoczenia rozważań uczonych minionej epoki, lecz dodał jeszcze własne podobieństwo; mianowicie Matki Bożej i Bożego Syna, co do szlachetności i godności ducha i ciała. Ze względu na to podobieństwo nie możemy ani pomyśleć nawet, by Królowa Nieba miała być odłączoną od Króla Nieba. Wymaga ono bezwzględnie, by Maryja „była tam tylko, gdzie jest Chrystus”. Poza tym całkowicie jest zgodne z rozumem, by dusza i ciało Niewiasty podobnie jak i Mężczyzny osiągnęło już wieczną chwałę w niebie. Dowodu, który można by określić jako „prawie namacalny” dostarcza również fakt, że Kościół nigdy nie poszukiwał relikwii Najświętszej Dziewicy i nie wystawiał ich ku czci publicznej.

W nowszych zaś czasach przytoczone wyżej wypowiedzi Ojców Kościoła i Doktorów były już powszechnie przyjęte. Św. Robert Bellarmin ujmując tę zgodę chrześcijan przekazaną przez wieki minione, zawołał: „I któż, proszę, mógłby w to wierzyć, że Arka świętości, Mieszkanie Słowa i Świątynia Ducha Świętego miałyby runąć? Wzdryga się wprost mój duch na samą już myśl, by to dziewicze ciało, które poczęło, zrodziło, karmiło i piastowało Boga, miało być zamienione w proch lub stało się pastwą robactwa”.

W imię Prawdy! C. D. 465

1 sierpnia 2024 roku ciąg dalszy

W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Jana Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,2.Prawdziwość proroctwa odnosi się do samego objawienia Bożego, a nie do sposobu, w jaki je człowiek rozumie. Zawsze bowiem prawdą jest, co najwyższa i nieodmienna Prawda ogłasza, chociażby tego człowiek nie zrozumiał. Nie ma też wątpliwości, że objawienie jest prawdziwe i Boże, chociaż jego wykład może być fałszywy – jako pochodzący od człowieka inaczej rozumiejącego aniżeli Bóg.
Znakomity przykład mamy w życiu świętego Bernarda. Oto ten święty ogłosił krucjatę. Cały Zachód pochwycił za oręż w obronie Kościoła wschodniego od przemocy barbarzyńskiej. Święty Bernard nie wziął się do wzywania na tę wyprawę porywczo ani też z własnego popędu, lecz za wyraźnym poleceniem i naleganiem Ojca Świętego, a Pan dopomagał i potwierdzał słowa przez cuda w ślad idące (Mk 16, 20). I to jak wielkimi, i jak licznymi cudami! A jednak wyprawa zatwierdzona tyloma cudami zakończyła się nieszczęśliwie, bo owe nieprzeliczone tłumy ludzi, obiecujące sobie niezawodne zwycięstwo, zostały rozproszone. Poganie zwyciężyli, a rycerze chrześcijańscy są sprawiedliwym zrządzeniem Bożym poginęli.

Stąd widać, że inne są wyroki Boże, a inne ludzkie. Za wolą bowiem Bożą i wśród cudów okazujących przychylność Niebios zebrały się wojska. Tymczasem ludzie, mając ziemskie cele na oku, zamierzyli sobie zyskać imię, bogactwa i przywrócić królestwo jerozolimskie. Bóg zaś pragnął wiecznego zbawienia tych, którzy w onej wyprawie ponieśli śmierć za wiarę i Kościół.
Ta klęska niezmiernie zmartwiła świętego Bernarda, jak to sam pisał do Ojca Świętego Eugeniusza, a ci, co go dawniej czcią otaczali, wówczas poczęli go uznawać za fałszywego proroka i oszusta. Jednakże Pan Bóg pocieszył swego sługę. Czcigodny opat kazemaryjski Jan tak do niego napisał: ,,Powiedziano mi, że się tym (mówię o wyprawie do Jerozolimy) wielce smucisz, iż się tak niepomyślnie skończyło, jakeś tego pragnął, iż się Kościół i chwała Boża nie rozszerzyły, jakeś sobie tego życzył… Mnie się zdaje, że Bóg Wszechmocny wiele skorzystał przy tej wyprawie, chociaż nie według myśli krzyżowców. Wprawdzie gdyby, jak na chrześcijan przystoi, sprawiedliwie i pobożnie prowadzili rozpoczęte dzieło, byłby Bóg z nimi i byłby im obfitych udzielił owoców. Atoli zeszli na złe drogi, co od początku nie mogło być tajne Panu Bogu. Aby tedy Opatrzność Boża nie była zawiedziona w swych rządach, złość ich obrócił Pan Bóg na objawienie swej łaskawości i zesłał na nich prześladowanie i klęski, aby oczyszczeni nimi mogli dojść do królestwa niebieskiego. Aby jednak słowa moje nie ulegały wątpliwości, wyznaję przed Tobą, jak na spowiedzi przed ojcem moim duchowym, że patronowie naszego klasztoru, święci Jan i Paweł, raczyli mnie kilka razy nawiedzić, a zapytani przeze mnie o tę sprawę, dali mi powyższą odpowiedź. Nadto oświadczyli mi, że mnóstwo miejsc opróżnionych po upadłych aniołach zajęli w niebie ci, co polegli w onej wyprawie”. W ten sposób pocieszył świętego Bernarda, wlewając mu przekonanie, że sprawa poszła pomyślnie, nie według chęci ludzkich, lecz według zamiarów Bożych.

Stąd też bardzo roztropnie radzi święta Teresa, aby nikt nie przedsiębrał niczego bez porady pobożnego, uczonego i oględnego spowiednika, chociażby nawet wiedział na pewno, że objawienie jest prawdziwe i że od Boga pochodzi. Łatwo bowiem mógłby zajść ten wypadek, iżby objawienie było prawdziwe i Boże, lecz prawdziwe jego znaczenie i skutek mogłyby zostać niezrozumiane – jak się to zdarzyło w co dopiero przytoczonej wyprawie.
Do tego należy zaliczyć – jak żeśmy już wyżej wspomnieli – przepowiednie i objawienia niektórych świętych o przyszłych losach Kościoła, które się jednak dotąd nie ziściły. Może dlatego, że źli ludzie przeszkadzają temu i nie dozwalają dobrym przeprowadzić naprawy rozluźnionej karności w Kościele, lub też może dlatego, że czas przez Boga wyznaczony jeszcze nie nadszedł, ,,albowiem tysiąc lat przed oczyma Boga to jak dzień wczorajszy, który przeminął” (Ps 89, 4). Zaś święty Jan w Apokalipsie, zabierając się do przepowiadania rzeczy, które się jeszcze do dnia dzisiejszego nie spełniły, powiada: ,,czas jest blisko”, i mówi, że chce zapowiadać to, ,,co się ma stać wkrótce” (Ap 1, 1 i 3). A zapowiadając przyjście Chrystusa na sąd, jak gdyby Go już widział na własne oczy, mówi: ,,Oto idzie z obłokami” (Ap 1, 7).
I nic w tym dziwnego, bo wszystkie wieki, jakie od świętego Jana do dziś dnia minęły i jakie upłyną aż do Sądu Ostatecznego, są krótką chwilką wobec wieczności.

3.Prawdziwi prorocy tylko to ogłaszają, co im Bóg raczy objawić, i nie zwykli inaczej uzasadniać i utwierdzać swych przepowiedni, jak tylko tymi słowy: ,,Bo usta Pańskie mówiły” (Iz 1, 20). Fałszywi zaś przywłaszczają sobie tę łaskę niesłusznie i w każdej chwili odpowiadają na pytania ciekawych, jak gdyby zawsze i na każde zawołanie mieli ducha proroczego, chociaż tej łaski, jak i innych darmo danych, nikt oprócz Pana Jezusa nie posiada trwale. ,,Jeżeli prawdziwi prorocy” – mówi święty Grzegorz – ,,powiedzą kiedy coś z własnego natchnienia, jak Natan powiedział Dawidowi, ażeby budował świątynię, niebawem napomnieni przez Ducha Świętego odwołują to wobec słuchaczy. Fałszywi zaś prorocy ogłaszają kłamstwa i pozbawieni pomocy Ducha Świętego trwają w kłamstwie”.

W imię Prawdy! C. D. 460

30 lipca 2024 roku ciąg dalszy

W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Jana Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,Czy zaś oglądanie rzeczy w sposób czysto duchowy, bez pośrednictwa wszelkich wyobrażeń jest możliwe dla ludzi za życia ziemskiego? Trudne to i zawiłe pytanie, a odpowiedź na takowe nie wchodzi w zakres niniejszej pracy. Scholastycy dają na nie odpowiedź przeczącą, mistycy – twierdzącą. Atoli pierwsi muszą przyznać, że nie ma słusznej przyczyny, dlaczego nie mogłoby się to stać za szczególniejszą łaską Bożą, mistycy z kolei chętnie przyznają, że ten dar bardzo rzadko dostaje się w udziale ludziom i to tylko bardzo świątobliwym i doskonałym.

Z tego wszystkiego jasno wynika, że nawet mężowie bardzo uczeni spotykają wielkie trudności w odróżnieniu widzeń wyobrażeniowych od pojęciowych. Nie można bowiem wyrokować o tym z przedmiotu objawienia, bo zdarza się niekiedy, że w zakresie rzeczy nadzmysłowych odbiera się widzenia wyobrażeniowe, a przeciwnie: w sferze rzeczy zmysłowych – czysto pojęciowe. Nie można też z wyobrażeń, bo te i w widzeniach pojęciowych niekiedy się znajdują.
Tak bowiem ścisłe zachodzą łączność i harmonia pomiędzy władzami duszy, że jedne drugim pomagają w działaniu – zmysły zewnętrzne wspierają wewnętrzne, a te znowu służą umysłowi. Nawet te nadnaturalne pojęcia, jakie Pan Bóg tworzy bezpośrednio w umyśle ludzkim, prawie nie mogą w nim tak pozostać, ażeby nie tworzyły się w wyobraźni wyobrażenia odpowiadające poznanej prawdzie, a służące do tego, by można było o tym pouczyć innych i opowiedzieć otrzymane widzenia. Atoli sposób, w jaki się ten proces odbywa, jest niezbadany dla tych, którzy tego na sobie nie doświadczyli. ,,W jaki sposób odbywały się” – powiada święty Chryzostom – ,,widzenia proroków, nie zdołamy określić. Sposobu bowiem, w jaki się tego rodzaju widzenie dokonuje, nie może nikt inny wyjaśnić, jak tylko ten i jedynie ten, kto go poznał z doświadczenia.

Aby tedy jak najjaśniej poznać tę sprawę, posłuchajmy, co o niej mówi napełniony światłem mądrości niebieskiej i znakomicie wyuczony w szkole własnego doświadczenia, miodopłynny święty Bernard. ,,Mówimy” – powiada on – ,,o Boskich sprawach, które są zrozumiałe jedynie dla doświadczonych. Mianowicie, jak się to dzieje, że w tym ciele znikomym, kiedy znajdujemy się jeszcze w stadium wiary, kiedyśmy jeszcze nie doszli do samej istoty światła niebieskiego, przecież niekiedy otrzymujemy chwilę czysto duchowego oglądania prawdy, tak że i o niektórych z nas, tj. o tych, co otrzymali oną łaskę, można powiedzieć za Apostołem: ,,Teraz poznaję częściowo” lub ,,Po części tylko poznajemy i po części prorokujemy” (1 Kor 13, 9 i 12). Kiedy zaś coś wyższego nagle i na kształt błyskawicy przesunie się przez umysł duszy zachwyconej, natychmiast, nie widzieć dlaczego – czy to dla nauki dla innych – przychodzą i wyobrażenia odpowiednie do otrzymanego widzenia, tak że pod ich wpływem tamto światło, jakoby cokolwiek przysłonione, staje się dla duszy znośniejsze, a dla pouczenia innych więcej uchwytne.

Sądzę, że te wyobrażenia powstają w nas za pośrednictwem świętych aniołów, tak jak nie ma wątpliwości, że przeciwne, tj. złe wyobrażenia, podsuwają nam źli aniołowie. Może stąd pochodzi owo zwierciadło i podobieństwo, anielskimi rękoma utworzone z onych prześlicznych wyobrażeń, przez które widział święty Paweł Apostoł, a przez które i my oglądamy iście Boże sprawy, bo sposobem czysto duchowym i bez domieszki jakichkolwiek zmysłowych obrazów. Wszelkie zaś ich nadobne podobizny, jakimi się stroją, przypisujemy wpływowi aniołów”.
Tak mówi święty Bernard, tłumacząc słowa Pieśni nad pieśniami: ,,Łańcuszki złote uczynimy tobie, srebrem nakrapiane” (Pnp 1, 10), rozumiejąc przez ,,złoto” światłość Bóstwa, w której aniołowie, jako niebiescy złotnicy, tworzą pewne znaki prawd, tj. pojęcia duchowe, za pomocą których podsuwają duszy najczystsze pojęcia Boskiej mądrości, aby przynajmniej w zwierciadle i w podobieństwie widziała to, czego nie może jeszcze oglądać twarzą w twarz.

,,I nie może nam” – powiada święty Dionizy – ,,inaczej przyświecać promień prawdy Bożej, jak tylko osłoniony duchowo wieloma zasłonami i zastosowany do naszej natury ojcowską Opatrznością”. Bo z jednej strony wzniosłość rzeczy Bożych przewyższa pojęcie naszego umysłu, a z drugiej – naturalny porządek rzeczy tak jest ułożony, że od rzeczy zmysłowych wznosimy się do duchowych. Jeżeli zaś otrzymujemy jakieś objawienie od Boga za pomocą własnych pojęć, abyśmy z niego mogli zrobić jakiś użytek, musimy się posługiwać wyobrażeniami, jakie na podstawie zmysłowego poznania albo sami tworzymy, albo otrzymujemy od aniołów. Tego się domaga stan natury ludzkiej wśród pielgrzymki doczesnej.”