kardynał Jan Bona - Wypłyń na głębię

17 grudnia 2024

W imię Prawdy! C. D. 426

13 lipca 2024 roku

W tym dniu ważne były dla mnie poniższe treści z liturgii słowa:

,,Nie jest uczeń nad mistrza ani sługa nad pana swego. Uczeń musi się zadowolić, jeżeli obejdą się z nim jak z panem jego. Jeżeli pana domu nazwali Belzebubem, o ileż więcej domowników jego!
A zatem nie bójcie się ich! Bo nie ma nic ukrytego, co by nie miało wyjść na jaw, ani nic tajnego, o czym by się nie miano dowiedzieć. Co wam mówię w ciemnościach, to w świetle powtarzajcie; a co się wam do ucha szepce to głoście z wyżyn tarasów. Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, a duszy zabić nie mogą. Bójcie się raczej tego, który może i duszę, i ciało strącić do piekła na zatracenie. Czyż nie sprzedaje się za grosz pary wróbli? Tymczasem ani jeden nie spadnie na ziemię bez woli bez woli Ojca waszego. A co się was tyczy, to nawet włosy na głowach waszych wszystkie są policzone. Nie lękajcie się zatem! Jesteście dużo więcej warci niż cała gromada wróbli.
Ktokolwiek więc wyzna mnie przed ludźmi, tego i ja wyznam przed Ojcem moim w niebie. Lecz kto by się mnie zaparł przed ludźmi, tego zaprę się i ja przed Ojcem moim w niebie”. Mt 10, 24-33

Do powyższego fragmentu Pisma świętego ważny był dla mnie komentarz ks. Wujka:

,,W. 29. Izali dwu wróblów za pieniądz nie przedają.
Sens jest: wróble są najmniejszej ceny, a jednak Boska opatrzność ma je w swojej opiece i żywi; jakże więc bardziej będzie się troszczyła nad wami, którzy tak dalece je przewyższacie? Nikt więc bez woli Boga, nie potrafi odebrać wam życia.
Bez Ojca waszego.
Bez woli i dopuszczenia ojca waszego.
W. 32. Ktoby mię wyznał.
Patrz jako sobie Pan Chrystus waży jawne wyznanie siebie, to jest prawdy świętej w kościele Katolickim. Bo gdy Szaweł kościół prześladował: tedy mówił, że onego samego prześladował: Dz 9, 4. Tak iż wyznawać Chrystusa i wyznawać kościół jego, jest wszystko za jedno. Ktemu obacz jako się Pan tymi brzydzi, którzy się go przą przed ludźmi. Jako czynią nie tylko ci, którzy się przą któregożkolwiek najmniejszego artykułu wiary, którą trzyma i wyznawa kościół Katolicki: ale i ci, którzy jakożkolwiek sprzyjają albo przyzwalają heretykom z strony religii, lub podpisowaniem się na ich dekrety albo confaederacye: lub chodzeniem na ich kazanie, chrzciny, śluby i pogrzeby: albo jakimkolwiek innym obyczajem.”

W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Jana Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,Najpierw tedy trzeba zaznaczyć, że chociaż widzenie i zjawienie zwykło się uważać za jedno i to samo, to zachodzi między nimi pewna różnica. Zjawienie jest wtenczas, kiedy oglądamy samą tylko zjawiającą się postać, ale nie poznajemy, kto się nam ukazuje. Jeżeli zaś do zewnętrznego oglądania przyłączy się poznanie jego istoty – natenczas będzie to widzenie.
Po wtóre, należy unikać dwóch ostateczności. W pierwszą popadają ci, którzy bez zastanowienia i bez należytego zbadania wierzą na oślep wszelkim rzekomym widzeniom niewiast słabowitych, ludzi ograniczonych lub oszustów. Takich to karci Mędrzec Pański, mówiąc: ,,Kto rychło wierzy, jest lekkiego serca” (Syr 19, 4). Drugiej ostateczności dopuszczają się ci, co mierząc sprawy Boże według ludzkich, zakreślają tak szczupłe granice Wszechmocnemu Bogu, że odmawiają Mu mocy uczynienia tego, czego oni zrozumieć nie mogą. ,,Dla nich” – powiada święty Augustyn – ,,jedyną normą wiary jest władza spostrzegania”. Kiedy zaś ktoś twierdzi, że widział ducha lub jakieś widmo, mówią, że się mu chyba śniło lub go jako chorego odsyłają do lekarzy.
Wprawdzie przyznaję, że przy badaniu zjawień należy ostrożnie i powolnie postępować, bo wielu jest i było fałszywych proroków, wielu zmyśla rzekome widzenia i objawienia, jednakże dla kilku fałszywych nie można odrzucać prawdziwych. Byłoby to tym samym, co twierdzić, że nie ma prawdziwych klejnotów dlatego, że są i sztuczne; lub że się nikt nie może upić winem dlatego, że nie wszyscy pijący wino upijają się takowym. Pismo Święte Starego i Nowego Zakonu przepełnione jest widzeniem i objawieniami, pełno ich w historii kościelnej i świeckiej; pełno ich w dziełach Ojców Kościoła, których świadectwa nikt rozumny nie odrzuci, którym nikt prawowierny nie zaprzeczy.
Skoro tedy jest pewną i niezachwianą prawdą, że zdarzały się i zdarzają bardzo liczne widzenia i zjawienia już to samego najlepszego i najwyższego Boga, już to aniołów, już to szatanów, czy wreszcie ludzkich duchów, tak królujących w niebie, jak też i cierpiących wieczne męki w piekle lub doczesne w czyśćcu, przeto należy – po trzecie – poznać ile jest rodzajów widzeń lub zjawień.
Ryszard od świętego Wiktora powiada, że ,,są cztery rodzaje widzeń, z których dwa są wewnętrzne, a dwa zewnętrzne. Dwa są cielesne, dwa duchowe.
Widzenie bowiem wtenczas jest cielesne, kiedy otwieramy oczy na rzeczy zewnętrzne i wzrokiem uchwytne, kiedy oglądamy niebo, ziemię, kształty i kolory rzeczy widomych. To widzenie jest najniższe i słabe, bo dla swej ograniczoności nie obejmuje rzeczy bardzo wielkich. Ponieważ jest tępe – nie dostrzega rzeczy maleńkich. Ponieważ jest słabe – nie widzi rzeczy odległych. Ponieważ nie jest przenikliwe – nie poznaje rzeczy ukrytych. Zresztą w dziedzinie mistyki nie ma ono znaczenia, bo to jest czynność zmysłowa i naturalna.

Jest jeszcze inne widzenie cielesne, kiedy jakaś rzecz lub czynność przedstawia się zewnętrznie zmysłowi wzroku, a wewnętrznie zawiera wielkie znaczenie mistyczne. Takie widzenie miał Mojżesz, kiedy zewnętrznie widział krzak gorejący, co wewnętrznie miało znaczenie wyższe, przeobrażające.
Trzeci sposób widzenia dokonuje się oczyma nie ciała, ale serca. Mianowicie: kiedy dusza oświecona Duchem Świętym, za pomocą przedstawianych sobie podobieństw i obrazów rzeczy widomych bywa prowadzona do poznania rzeczy niewidomych.

Czwarty sposób widzenia dokonuje się tak, że dusza ludzka poruszona delikatnie i łagodnie wewnętrznym natchnieniem, bez wszelkiego pośrednictwa wyobrażeń lub postaci rzeczy zmysłowych, czysto duchowym sposobem wznosi się do oglądania rzeczy niebieskich.
Pierwszy rodzaj widzenia jest naturalny i wspólny nam ze zwierzętami. Drugi – wyższy i szlachetniejszy, bo oprócz przedstawianych zmysłom przedmiotów wykazuje ukryte w nich znaczenie mistyczne. Trzeci dokonuje się w wyobraźni. Czwarty – w umyśle.
Tak samo cztery rodzaje widzeń rozróżnia święty Bonawentura.
,,Niektóre widzenia” – mówi on – ,,można nazwać cielesnymi, tj. te które człowiek spostrzega zmysłami na jawie. Tak np. Mojżesz widział Pana Boga w krzaku gorejącym, a patriarchowie aniołów. Tutaj należy także zaliczyć wszystko, co jakimkolwiek innym zmysłem spostrzegamy, a mianowicie: słuchem, smakiem, powonieniem i dotykaniem, bo zmysłu widzenia używa się ogólnie na wyrażenie wszystkich innych zmysłów. Stąd czytamy w Księdze Wyjścia: ,,Wszystek lud widział głosy i błyskania, i brzmienie trąby” (Wj 20, 18), a jednak głosów i brzmienia trąby nie można było pochwycić wzrokiem, lecz słuchem.

Inne widzenia są wyobrażeniowe, ukazujące się na jawie, ale nie zmysłowo, lecz w wyobraźni, jak np. widzenia Ezechiela, Daniela i innych świętych w Starym i Nowym Zakonie.
Są także inne widzenia wyobrażeniowe, które już nie na jawie, ale we śnie otrzymujemy, jak np. Jakub widział Pana Boga na szczycie drabiny, a faraon i Nabuchodonozor mieli sny prorocze.
Inne znowu widzenia są pojęciowe, w których oko duszy, oświecone czystym światłem, ogląda prawdę w jej istocie lub pojmuje prawdę, jaka mu w widzeniu wyobrażeniowym została podana”.

Tak porwany był święty Paweł aż do trzeciego nieba i słyszał słowa niewymowne, oglądając przy tym czysto samą istotną Prawdę. Podobnie święty Jan, chociaż w Księdze Objawienia zapowiada rzeczy przyszłe przez obrazy wzięte ze świata zmysłowego, według powszechnego zdania dokładnie rozumiał swe prawdy, jakie nam podał pod osłoną figur.
Święty Bonawentura twierdzi, że pierwsze trzy rodzaje widzeń mogą otrzymać zarówno dobrzy i źli. Nie czynią one swego właściciela świętym ani lepszym od innych. Owszem w licznych wypadkach zaszkodziły, bo ludzie odbierając je, wbili się w pychę i nadużywali ich na własną i cudzą szkodę. Niekiedy znowu wprowadzały zamieszanie w wyobraźni i doprowadzały do obłędu umysłowego, do złudzeń, oszustw i ruiny duchowej.
Nareszcie święty Bonawentura zauważa, że widzenia wyobrażeniowe i ich przedmioty o tyle są prawdziwe, o ile mają wyższe znaczenie mistyczne. Nie tak jednak, ażeby widziane przedmioty rzeczywiście istniały – bo przecież nie jest to prawdą, jakoby w niebie były woły, lwy, orły itp., jak to widział święty Jan w swych widzeniach – lecz są tam owe cnoty i tajemnice, jakie tamtymi figurami są wyobrażane.”

9 grudnia 2024

W imię Prawdy! C. D. 418

8 lipca 2024 roku

W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Jana Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,Wyjaśniwszy w poprzednich ustępach naturę i podział zachwyceń i porwań, musimy się następnie zająć sprawą trudniejszą i mozolniejszą, tj. odróżnieniem zachwytów naturalnych i szatańskich od nadnaturalnych i Boskich. Podstępy szatańskie są bowiem niezliczone, mrzonki wyobraźni są przeróżne, a drogi Boże są niedocieczone tak, że niedoświadczeni – do których siebie zaliczam – nie zdołają ich poznać.
Stąd też wypływa wniosek, żeby się wyrokowało bardzo wątpliwie i fałszywie w tym względzie, gdyby się nie opierało na cudzym doświadczeniu. Słusznie bowiem powiada Ryszard: ,,Najlepiej uczy nas w tej mierze doświadczenie tych ludzi, którzy pełność onej mądrości nie tyle z nauki cudzej, ile raczej z własnego doświadczenia posiedli”. Z ich tedy dzieł zaczerpnąłem pewne prawidła, według których nie trudno będzie odróżnić prawdę od fałszu, byleby nie wyrokować na podstawie jednego lub drugiego prawidła wziętego odrębnie, lecz na podstawie kilku razem zebranych.

1.Osłupienie naturalne, pochodzące z zawrotu głowy, z katalepsji lub z innej choroby, lekarze zdołają bez wszelkiej trudności rozpoznać po objawach ukazujących się na ciele chorego. Również z temperamentu można z pewnością wnosić o jakości zachwycenia, bo np. ludzie temperamentu melancholicznego zwykli się tak głęboko zatapiać w jednej myśli, że łatwo zapominają o innych. Tak samo ludzie pozostający pod gwałtownym uczuciem miłości lub pragnienia czy przygnieceni nawałem boleści lub smutku tak się zwykli wyłącznie temu oddawać, że od zmysłów odchodzą, jakoby popadali w zachwycenie.
Atoli prawie niepodobna, by w tego rodzaju osłupieniu nie pozostała władza w żadnym zamyśle. Słusznie też z własnego doświadczenia powiada Kajetan: ,,Częste objawy zachwytów u osób chorobliwych pochodzą pierwotnie z dobrowolnego zastanawiania się nad własnym stanem; następnie przyzwyczajenie przechodzi w naturę, tak iż wbrew woli takiej osoby zachwyty przychodzą. Dowodem tego jest owa okoliczność, że jeżeli się całą siłą ducha zajmą przez dłuższy czas innymi myślami, uwalniają się od powyższych przypadłości”.

2.Z tego wynika, że u osób początkujących w życiu duchowym należy rozpoznawać zachwycenia bardzo oględnie. Albowiem dusza słaba, oddając się zbyt usilnie rozważaniu spraw Bożych, do czego nie była dawniej przyzwyczajona, tak się niekiedy przejmuje ich nowością i słodyczą, że o wszystkim innym zapomina i zda popada w zachwycenie. Jak upojenie zwykło pochodzić z większej mocy wina, lub ze słabości głowy, tak też i zachwycenie przydarza się niekiedy początkującym wskutek nadzwyczajnej słodyczy niebieskiej, której jeszcze nie zdołają znieść.
Wiadomo nam z doświadczenia, że są tak mocne głowy, że nawet większa obfitość wina nic im nie szkodzi. A przeciwnie – innych już najmniejsza doza upaja. Podobnie zdarza się przy używaniu pociech duchowych, że dusze słabsze mniej są zdolne do przyjmowania ich słodyczy bez jakiegoś nadużycia. Nawet doskonalsi otrzymują je od Boga niekiedy w takiej obfitości, żeby mogły zabić życie cielesne, gdyby ich Opatrzność Boża nie zmniejszyła lub nie usnęła.

3.roztropny kierownik duchowy powinien w razie zdarzających się zachwyceń zbadać dokładnie: czy dusza oddana jego pieczy jest istotnie godna tak wielkiej łaski, czy się pozbyła wszelkiego przywiązania do stworzeń, do jakiego stopnia miłości Bożej doszła, jak wielką jaśnieje czystością i jak dalece postąpiła w pokorze. Następnie należy zbadać, czy podobnie jak w duszy, miewa zachwycenia także w obyczajach – czy mianowicie żyje życiem nadziemskim i Bogu oddanym przez całkowite umartwienie.
Czyje bowiem życie nie odpowiada tak wielkim darom, tego zachwycenia są bardzo podejrzane i nie należy ich uznawać za prawdziwe, a raczej za złudzenia szatańskie. Nie mówię, że już taka dusza musi być wolna od każdej niedoskonałości – bo podniesienie ku Bogu nikogo nie wyzwala ze zwyczajnej natury ludzkiej podległej niedoskonałościom powszednim. Należy się jednak wystrzegać, ażeby według tego nie mierzyć świętości u drugich. Owszem, zachwycenia należy uważać za mało znaczące, jeżeli się nie zdarzają osobom o ugruntowanej świętości, które za ich pomocą postępują w dobrym i utrwalają się w cnotach, tak że nie ma najmniejszej obawy przed złudzeniem szatańskim.
Bardzo też zbawienna jest rada dla początkujących, a nawet i dla doskonałych, aby zachwyceń unikali i aby się wszystkimi siłami im opierali za przykładem świętych. Czytamy o opacie Sisoi, że kiedykolwiek modlił się na stojąco, jeżeli tylko rąk na dół nie opuścił, natychmiast popadał w zachwycenie. Toteż ilekroć wypadło mu razem z drugim bratem zakonnym odprawiać modlitwy, natychmiast opuszczał ręce, aby nie popaść w zachwycenie. Łukasz Wading pisze, że franciszkanin Rogeriusz miał powiedzieć swemu spowiednikowi opowiadającemu o częstych zachwyceniach świętego Egidiusza, że dusza czysta wznosząc się ku Bogu, łatwo popada w zachwycenie i że znał pewnego człowiek, który całymi dniami opierał się ze wszystkich sił, by nie popaść w zachwycenie, i tyle pracował, aby się przez porwanie nie połączyć z Bogiem, ile inni zwykli się starać, aby się do Niego zbliżyć. Niejednokrotnie opierała się tej łasce święta Teresa, zwłaszcza w obecności innych sióstr. Albowiem święci sądzą o sobie bardzo nisko i uważają się za niegodnych tej łaski, a bardzo wielką przykrość im sprawia wszelkie ukazywanie się wobec świata.
Zresztą mądrze uczyni kierownik duchowy, kiedy widząc, że jakaś dusza doszła do wysokiego stopnia świętości, nie będzie zwracał na to jej uwagi, lecz pozwoli jej w prostocie serca i w zapoznaniu własnego stanu postępować za pociągającym ją Bogiem. W ten sposób najlepiej się strzeże dary Boże i osłania pokorę.

4.Pewną oznaką, a przynajmniej nasuwającą podejrzenie, że jakieś zachwycenie pochodzi od szatana, są przechwałki, że ktoś może na zawołanie popaść w zachwyt, gdyż zachwycenie nikomu się nie dostaje jako trwała właściwość, jako stały przymiot, lecz łaska Boża pociąga duszę do siebie kiedy i jak chce. Takim samym znakiem jest twierdzenie, że ktoś według upodobania może przerwać zachwycenie lub że za wymówieniem jakiegoś słowa powróci do zmysłów. Wszakże moc Boga nie jest przywiązana do słów – chyba żeby to był rozkaz przełożonego domagającego się spełnienia posłuszeństwa. Jednakże ten ostatni znak sam przez się nie jest jeszcze zupełnie nieomylny, lecz dopiero wtenczas, kiedy go inne poprą.

Dalszym znakiem fałszywego zachwycenia jest, kiedy dusza zachwycona zajmuje się różnymi myślami i pojęciami przedmiotów stworzonych lub popada w wir różnych wyobrażeń. W prawdziwym bowiem zachwyceniu dusza zajmuje się jedynie Bogiem, a w Nim cudownie pogrążona o wszystkim innym zupełnie zapomina, tak że nawet nie może modlić się za przyjaciół lub chcieć czego innego, jak tylko, czego Bóg chce.
Chociażby ktoś pozostawał w zachwyceniu przez kilka dni bez pokarmu i napoju, co się za cud zwykle uważa, nie byłoby to jeszcze dowodem, że zachwycenie jest nadprzyrodzone, bo lekarze podają bardzo liczne przykłady, kiedy ludzie bez cudu mogli przez dłuższy czas żyć bez pokarmu i napoju.

Również fałszywe są zachwycenia tych ludzi, którzy popadają w nie wśród gestów i ruchów nieprzyzwoitych; którzy w samej chwili zachwycenia wymawiają słowa próżne, niejasne, niedorzeczne i nieoględne; którzy się chełpią z zachwyceni i opowiadają o rzekomych objawieniach rzeczy błahych, próżnych i drobiazgowych; którzy nie starają się o postęp w życiu duchowym i nie ćwiczą się w pokorze. Znakomicie mówi o tym Kajetan: ,,Należy zauważyć, że jeżeli przy takich zachwyceniach zdarza się coś naturalnie lub obyczajowo nieprzyzwoitego, czy to w poruszeniach wewnętrznych, czy zewnętrznych, natenczas nie będzie to zachwycenie prorockie, lecz źródłem jego będzie słabość, obłuda, złudzenie szatańskie lub naturalny skutek zatopienia się w rozważaniu jakiejś sprawy”.

Następnie zaś dodaje, że ci, co w zachwyceniu mówią, a potem rzekomo nie wiedzą, co mówili, a jednak według tego postępują; jak również ci, co niby to chcąc nie chcąc wszystko cokolwiek wiedzą, jakoby pod obcym naciskiem wypowiadają – nie są prawdziwymi prorokami. ,,Stąd więc wynika” – mówi dalej tenże sam Kajetan – ,,że osoby mówiące w zachwyceniu w imieniu Pana Jezusa lub jakiegoś świętego tak, jakoby pod ich naciskiem mówiły, a nie z siebie, albo są oszukane, albo oszukują. A jednak głupi świat podziwia i uwielbia mowy, czyny i osoby tego rodzaju i się nimi zachwyca”. Widocznie zapomina o słowach Apostoła (1 Kor 14, 32) mówiącego: ,,I duchy proroków są poddane prorokom”, tj. mówią ze spokojem duszy, a nie popadają jako szaleńcy w gwałtowne wybuchy. Kiedy zechcą, mogą milczeć i odłożyć mowę na czas stosowniejszy”.

6 grudnia 2024

W imię Prawdy! C. D. 416

7 lipca 2024 roku – ciąg dalszy

W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Jana Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,Inaczej zapatruje się na zachwycenie święty Franciszek Salezy. Rozróżnia on trzy rodzaje zachwycenia, tj. zachwycenie rozumu, woli i czynu. ,,Jeden z nich” – powiada tenże święty – ,,zachodzi w dziedzinie rozumu, drugi w woli, a trzeci w działaniu. Jeden w świetle, drugi w cieple, a trzeci w czynie. Jeden sprawia podziw, drugi zapał gorliwości, trzeci działa”.

Pierwszy rodzaj pochodzi z nadzwyczajnego oświecenia niebieskiego, którym dusza przejęta poznaje jakąś nową i dawniej znaną prawdę i przez to poznanie wpada w podziw i w zachwycenie.

Drugi rodzaj pochodzi z samej natury i istoty miłości prowadzącej do zachwyceni. Bóg bowiem, jako nieskończona Dobroć i Piękność, pociąga duszę do miłości. I jak igła namagnesowana nabiera – że się tak wyrażę – czucia i życia, chwieje się, rusza i nie spocznie, dokąd nie przyjdzie do należytego kierunku ku biegunom, tak też i dusza – uwolniona pod wpływem miłości Bożej z więzów ciała i wyswobodzona z zależności od zmysłów wznosi się do góry ku zjednoczeniu się z Bogiem, Dobrem najwyższym. Te zaś oświecenie i zapał zazwyczaj idą ze sobą w parze i we wzajemnej zależności, jednakże nie zawsze. Jak bowiem filozofowie pogańscy mieli więcej wiedzy niż miłości, tak znowu częstokroć u chrześcijan więcej można znaleźć miłości niż wiedzy, tak że nadprzyrodzone zachwycenie jest raczej dziełem woli niż rozumu i ma więcej ciepła niż światła.

Wreszcie trzecim rodzajem, uzupełniającym poprzednie, jest zachwycenie życia i czynów, kiedy to dusza wznosi się ponad ziemskie pragnienia i nędzę zepsutej natury, a przy łasce Boskiej staje się zdolna ponad siły natury do zachowania przykazań Bożych, do przyjmowania niebieskich natchnień i do doskonałego pełnienia cnót. A więc kiedy ktoś przenosi pokorę nad pychę, ubóstwo nad dostatki, wzgardę nad zaszczyty, a umartwienie nad rozkosze, taki człowiek wiedzie życie zachwycone i zostaje pod wpływem Bożym jakoby w ciągłym porwaniu do dzień i życia nadnaturalnego. Ten rodzaj zachwyceń jest skuteczniejszy i bezpieczniejszy aniżeli zachwycenia rozumu i woli, nie podlega złudzeniom; ma w sobie mniej okazałości, ale więcej świętości. W nim występuje człowiek w roli czynnej, w tamtych zaś gra rolę bierną.

Co się zaś tyczy przyczyn wywołujących zachwycenie, nie należy odstępować od nauki św. Tomasza, która wywodzi zachwycenie z trojakich przyczyn: z natury ludzkiej, z wpływu szatańskiego i z pomocy Bożej.
Zachwyt naturalny i pewne oderwanie od zmysłów pochodzi z choroby, którą lekarze zowią osłupieniem lub katalepsją. Nawiedzeni tą chorobą tracą czucie i siły. W jakim położeniu napadnie ich ta choroba, w takim skostnieli i bezwładni pozostają z oczyma otwartymi i nieporuszonymi. Na pozór wyglądają, jakoby byli całkiem przytomni, a tymczasem są oni zupełnie pozbawieni użycia zmysłów.

Przykład takiej choroby podaje Galenus, opowiadając o swym koledze szkolnym, że wskutek ustawicznej pracy naukowej wtrącił się w taki stan, iż ,,leżał jako drzewo zesztywniały i wyprężony, a chociaż zdawało się, że na nas otwartymi oczyma spoglądał, jednakże nie zdradzał ani ruchem, ani słowem samowiedzy. Po upływie paroksyzmu powiadał, że słyszał, choć niedokładnie i niejasno, o czym myśmy mówili; nawet niektóre rzeczy pamiętał i twierdził, że wszystkich obecnych spostrzegał, ale nie mógł mówić ani poruszyć sobą”. Ferneliusz zaś opowiada o innym człowieku, który w tym stanie nic nie słyszał i tak był znieczulony, że nawet ukłucia nie czuł, ale leżał jak trup.

Niekiedy ludzie ciemni zwyczajne zemdlenie biorą za zachwycenie, jak o tym wspomina święta Teresa, przywodząc liczne tego przykłady. Inni znowu zaliczają letarg do chorób sprowadzających zachwycenie. Tymczasem w letargu ludzie popadają w bardzo głęboki sen i tracą najzupełniej świadomość o wszystkim, co w prawdziwym zachwyceniu nie przychodzi.
Nadto prawdziwy zachwyt, czyli oderwanie od zmysłów, może sprowadzić nadzwyczaj żywa wyobraźnia. Kiedy bowiem soki żywotne zbyt silnie na mózg uderzają, tamują działalność zmysłów, tak że człowiek popada w odrętwienie zewnętrzne, a natomiast wewnętrzne obrazy wyobraźni bierze za rzeczywistość i niekiedy rozmawia z osobami, jakie mu wyobraźnia przedstawia. Dzieje się to zupełnie tak, jak w sennych marzeniach, gdyż istotnie – tego rodzaju zachwyt nie różni się niczym więcej od marzeń, jak tylko tym, że się dokonuje na jawie, a one we śnie. Im żywsza jest wyobraźnia, tym więcej soków żywotnych zbiera się w mózgu i tym silniejsze i dłuższe przychodzi oderwanie, szczególnie przy usposobieniu melancholicznym.

Czytamy, że Platon tak się niekiedy zatapiał w badaniach filozoficznych, że odchodził od zmysłów. Sokrates cały dzień przestał na jednym miejscu nieporuszony, popadłszy w zamyślenie i osłupienie. Podobny zachwyt zdarzył się Karneadesowi – według świadectwa Waleriusza Maksyma; Plotynowi – według Porfiriusza; Jamblikowi – według Eunapiusza. Zresztą znany jest zachwyt świętego Tomasza z Akwinu, który siedząc u stołu królewskiego, wykrzyknął: ,,Już sprawa skończona z manichejczykami!”. Podobnie znany jest wszystkim z opowiadania świętego Augustyna kapłan Restytut, ,,który według upodobania odchodził od zmysłów i jako trup leżał tak, że nie tylko nie czuł szczypania i kłucia, ale nawet nie wiedział, iż go ogniem przypiekano. Atoli twierdził, że rozmowy obecnych, jeżeli były głośno prowadzone, słyszał tak, jak gdyby do niego z oddalenia dochodziły”. Tymczasem zachwycenie wznoszące duszę do Boga, nie jest dziełem natury – uczy święty Tomasz.

Szatan zaś sprawia zachwycenia w ten sposób, że tamuje komunikację pomiędzy zmysłami a duszą. Święty Augustyn mniema, że tego rodzaju były zachwycenia Plotyna i innych ówczesnych zwolenników Platona. Również nie ulega wątpliwości, że zachwyty Montana i jego towarzyszek były dziełem szatańskim.

Nie można tu wreszcie nie wspomnieć o opisie zachwycenia, jaki nam podaje autor książki ,,O tajnej filozofii egipskiej” przypisywanej niesłusznie Arystotelesowi. ,,Częstokroć wśród rozmyślania” – powiada on o sobie – ,,zdawał mi się, iż porzucam ciało, a cieszę się Dobrem najwyższym z niewypowiedzianą rozkoszą. Stąd też jakoby ogłuszony pozostawałem w poczuciu, że jestem cząstką wyższego świata i że w jakim nadzwyczajnym świetle osiągnąłem życie wieczne; jednakże nie można tego ani wypowiedzieć, ani wysłuchać, ani zrozumieć. Nareszcie zmęczony umysł oparł się na wyobraźni, a kiedy mi zabrakło onego światła, czułem się zasmuconym”. Tak się wyrażał autor podniesiony na duchu albo za pomocą naturalnej kontemplacji, albo też omamiony szatańskim złudzeniem.

3 grudnia 2024

W imię Prawdy! C. D. 413

6 lipca 2024 roku

W tym dniu ważne były dla mnie poniższe treści z liturgii słowa:

,,Wtedy przystąpili do niego uczniowie Jana z zapytaniem: ,,Jak się to dzieje, że my oraz faryzeusze tak często pościmy, podczas gdy twoi uczniowie nie poszczą?” Jezus odpowiedział im: ,,Czyż mogą goście weselni pogrążać się w smutku, jak długo oblubieniec jest z nimi? Nadejdzie czas, kiedy oblubieniec zostanie im zabrany; wtedy będą pościć.
Nikt nie naszywa na stare ubranie łaty z nowego sukna; bo taka łata obrywa szatę i powstaje tylko jeszcze większa dziura. Podobnie nikt nie wlewa młodego wina do starych worów; inaczej pękają wory, a wino rozleje się i wory się psują. Młode wino zlewa się do nowych worów; a wtedy trzyma się jedno i drugie.” Mt 9, 14-17

Do powyższego fragmentu Pisma świętego ważny był dla mnie komentarz ks. Wujka:

,,Izali synowie oblubieńca smęcić się mogą?
Przez synów oblubieńca rozumie apostołów, i stosuje mowę do obrządku ślubnego; starożytni bowiem mieli zwyczaj, jak i teraz bywa, oblubieńca ze czcią prowadzić, i jemu towarzyszyć podczas wesela, żeby przez to liczne grono towarzyszy, przyjaciół i krewnych podnieść uroczystość weselną. Tych zaś nowego małżonka towarzyszy nazywa Chrystus synami oblubieńca.
Smęcić się.
Być smutnymi, chodzić w żałobie, i wstrzymywać się od pokarmów, jak czynią ci, którzy są w smutku.
Póki z nimi jest oblubieniec?
Dopóki się odbywa wesele, niewłaściwa jest pościć, i nie być uczestnikiem wspólnej radości. Oblubieńcem zaś jest Chrystus, którego iż tak rzec, obchodzą się tutaj zaręczyny, ślub zaś weselny w niebie gdzie się dokonywa niejako małżeństwo z jego oblubienicą kościołem, Ap 19, 7 i 9, który wtedy wprowadzi ją do łożnicy swojej, to jest do nieba, gdzie na wieki będzie zostawała w jego objęciach.
Będzie wzięty od nich oblubieniec.
Przez śmierć krzyżową.
A żaden nie wprawuje łaty.
Chce Chrystus tem podwójnem podobieństwem nauczyć, że rodzaj życia należy stosować do pojęcia i usposobienia uczniów, iżby zmuszeni na początku do niezwykłego postu, nie odstraszyli się i nie odstąpili od ustaw. Przeto porównywa uczniów swoich do szaty zupełnie starej, rodzaj zaś życia surowy i ostry, do sukna jeszcze surowego i wina nowego; i zdanie jest: jako do starego sukna nie przyszywa się sukno nowe, które będąc wszywane hardziej rozdziera sukno stare; i jako wino nowe, lub moszcz burzący się nie wlewa się do beczek starych, które łatwo fermętujące się wino rozrywa; tak uczniom przywykłym do życia swobodniejszego, nie należy zaraz podawać prawideł postępowania surowych i trudnych, żeby zraziwszy się trudnościami, nie odstąpili od przedsięwzięcia prowadzenia życia doskonalszego.”

W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Jana Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,Tak więc o tym mówimy, że popadł w zachwycenie lub porwanie, kto odchodzi od zmysłów. Dzieje się to – według nauki księcia teologów, świętego Tomasza – tak w dziedzinie władzy poznawania, jako też pożądania. We władzy poznawania dokonują się owe zjawiska formalne – bo kiedy umysł zajmie się pewnym przedmiotem, natenczas odrywa się od innych. We władzy zaś pożądania dokonują się przyczynowo, tj. siła uczucia opanowuje duszę i ujarzmia ją. Powszechnie znane i przyjęte jest zdanie Dionizjusza: ,,Miłość rodzi zachwycenie”, bo chociaż dusza dwoma skrzydłami wzlatuje ku Bogu, mianowicie poznaniem i miłością, jednakże miłość daje więcej siły i giętkości do lotu. Poznanie bowiem jest pewnego rodzaju przypodobaniem służącym do zapalenia miłości, miłość zaś ma siłę jednoczącą, przemieniającą miłującego w umiłowanego według słów Apostoła: ,,Żyję już nie ja, ale żyje we mnie Chrystus” (Ga 2, 20). Stąd to zwolennicy teorii Platona odmawiają władzy poznawania dokładnej znajomości Boga, a przypisują ją miłości. Przez poznanie bowiem widzimy Boga, przez miłość posiadamy Go, a przez posiadanie poznajemy. Toż słusznie mówi święty Grzegorz: ,,Sama miłość jest już poznaniem”.

Podobnie święty Bernard, uznając, że są dwa środki wzniesienia się do Boga, tj. światło rozumu i miłość, pierwszeństwo przyznaje miłości, która wprowadza duszę do piwnicy winnej, tak że może powiedzieć: ,,Rozgorzało serce moje we mnie, a w rozmyślaniu moim rozpalił się ogień” (Ps 38, 4). ,,Skoro bowiem” – mówi święty Doktor – ,,dwa są rodzaje zachwycenia: jeden w umyśle, a drugi w uczuciu; jeden w świetle, a drugi w zapale; jeden w uznaniu, a drugi w poddaniu; toż zaiste pobożne uczucie, pierś zagrzana miłością i strumień świętego poddania, a wreszcie i potęga gorliwości nie skądinąd pochodzą, jak z piwnicy winnej”.

Ryszard – zgodnie ze świętym Bernardem – podaje trzy przyczyny zachwycenia, z których dwie przypisuje władzy uczucia, a jedną rozumowi. Pierwszą jest wielka pobożność lub miłość, która w duszy ludzkiej zapala tak silne pragnienie niebieskie, że ogień miłości wewnętrznej, wzmagając się ponad naturę ludzką, roztapia duszę jako wosk i wyrywa ją z pierwotnego stanu, a wznosi ją pod niebiosa. Drugą przyczyną jest wielki podziw, który porywa duszę, wyprowadzając ją pod wpływem światła Bożego z własnych granic, a wprowadzając ją w podziwianie najwyższej piękności, wznosi ją na kształt błyskawicy w górne krainy. Zaczyna się to zachwycenie od podziwu wynikającego z oglądania pierwszej prawdy i rozwijając się powol, jakoby od świtu, kończy się ostatecznie dziennym upałem miłości. Trzecią przyczyną jest wielka przyjemność i radość, tj. kiedy dusza ludzka upojona obfitością wewnętrznej słodyczy zupełnie zapomina, czym jest i czym była, a przejęta dziwnym nadziemskim uczuciem odchodzi od przytomności.

Z tych przyczyn Ryszard wywodzi zachwycenie i na końcu wspomnianego dzieła dodaje, że można rozróżnić trzy stopnie zachwyceni. ,,Niekiedy bowiem” – mówi on – ,,zachwycenie wynosi dusze poza granicę zmysłów, niekiedy także poza granicę wyobraźni, a niekiedy i ponad rozum. Któż zaś odważy się przeczyć oderwaniu od zmysłów lub od wyobraźni, skoro nawet oderwanie od rozumu stwierdza powaga Apostoła, mówiącego: ,,Znam człowieka… czy w ciele, nie wiem, czy poza ciałem, nie wiem, Bóg wie”, iż takowy ,,zachwycony był aż do trzeciego nieba” (2 Kor 12, 2). Zaiste dlatego nie mógł rozpoznać, co się z nim działo, gdyż wskutek zachwycenia wzniósł się ponad sfery ludzkiego rozumu”.

Tak więc pierwszy i najniższy stopień polega na tym, że dusza zatopiona w kontemplacji całą swą siłę tak dalece zwraca na wewnątrz, że na zmysły zewnętrzne wcale nie zważa, wskutek czego przestają one na nią działać i odbierać wrażenia ze świata zewnętrznego. Drugi stopień zachwycenia polega na tym, że także wewnętrzne zmysły pogrążają się w najwyższej kontemplacji wskutek chwilowo zawieszonej twórczej pomocy Bożej, aby się nie zajmowały tymi przedmiotami, do których są z natury skłonne.

Nareszcie trzeci, najdoskonalszy stopień, znany tylko tym, którzy go osiągnęli, polega na tym, że wyższa cząstka duszy, tj. rozum i wola, wznoszą się w sposób nadnaturalny i niedocieczony ponad wszelkie wyobrażenia i rzeczy zmysłowe aż do Boga. Na tym stopniu ,,przychodzi ów pokój, w którym dusza zasypia. Pokój zwracający duszę na wewnątrz. Pokój tamujący pamięć o sprawach zewnętrznych. Pokój, który olśniewa światło rozumu, który zaspakaja pragnienie serca, który całkowicie pochłania duszę, tłumiąc równocześnie i wyobraźnię, i pamięć, i rozum, jak świadczy Apostoł, mówiąc, że ten pokój przewyższa wszelki umysł (Flp 4, 7)

30 listopada 2024

W imię Prawdy! C. D. 410

3 lipca 2024 roku

W tym dniu ważne były dla mnie poniższe treści z liturgii słowa:

,,Chwalcie Pana, wszystkie narody,
wysławiajcie Go, wszystkie ludy,
bo potężna nad nami Jego łaska,
a wierność Pana trwa na wieki”. Ps 117

,,Tomasz, jeden z Dwunastu, zwany Didymos, nie był razem z nimi, kiedy przyszedł Jezus. Inni więc uczniowie mówili do niego: «Widzieliśmy Pana!».
Ale on rzekł do nich: «Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ i nie włożę palca mego w miejsce gwoździ, i ręki mojej nie włożę w bok Jego, nie uwierzę».
A po ośmiu dniach, kiedy uczniowie Jego byli znowu wewnątrz domu i Tomasz z nimi, Jezus przyszedł, choć drzwi były zamknięte, stanął pośrodku i rzekł: «Pokój wam!» Następnie rzekł do Tomasza: «Podnieś tutaj swój palec i zobacz moje ręce. Podnieś rękę i włóż w mój bok, i nie bądź niedowiarkiem, lecz wierzącym».
Tomasz w odpowiedzi rzekł do Niego: «Pan mój i Bóg mój!»
Powiedział mu Jezus: «Uwierzyłeś dlatego, że Mnie ujrzałeś? Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli»”. J 20, 24-29

W tym dniu przeczytałem ważne dla mnie treści w książce kardynała Jana Bona pt. ,,O rozpoznawaniu duchów”:

,,Opat Jan opowiada w następujący sposób, co mu się przydarzyło w zachwyceniu. ,,Przypominam sobie, że bywałem porywany w takie zachwycenie duszy, że zapominałem, iż jestem objuczony brzemieniem ciała, a dusza nagle zrywała zupełnie związek ze zmysłami zewnętrznymi i zapominała całkowicie o rzeczach ziemskich, tak że ani oczy, ani uszy nie były czynne, a umysł tak był pogrążony w rozmyślaniu tajemnic Bożych i spraw duchowych, że nawet nie zauważałem, iż od rana do wieczora nie wziąłem do ust pokarmu, a nazajutrz wątpiłem najzupełniej o wczorajszym poście”.
Posłuchajmy dalej, co w tej mierze mówi święty Bernard, rozumie się – z własnego doświadczenia. ,,Nie bez podstawy” – mówi on – ,,nazwałem zachwycenie oblubienicy śmiercią, która jednak nie z życia, lecz z sideł życia wyrywa, jeżeli (dusza) do tego stopnia się wznosi i ulatuje, że się wywyższa nad pospolity sposób i zwyczaj myślenia. Czegóż się obawiać rozwiązłości tam, gdzie się nawet życia nie czuje? Kiedy bowiem dusza zostaje oderwana – jeżeli już nie od życia, to przynajmniej od świadomości życia – natenczas koniecznym tego skutkiem będzie, że się i pokus doczesnych nie bardzo czuło. Obym i ja często popadał w taką śmierć, bym uniknął sideł śmierci moralnej, bym nie odczuwał jadowitych pociech rozwiązłego żywota. Dobra to śmierć, która nie odejmuje życia, ale je przenosi w lepsze sfery; dobra śmierć, która nie niszczy ciała, a podnosi duszę. Jednak jest to jeszcze śmierć ludzka! Toż niechaj umrze dusza moja, jeżeli się tak wolno wyrazić, śmiercią anielską, aby zapomniawszy o doczesności, nie tylko wyzuła się z pożądania rzeczy poziomych i cielesnych, lecz także z ich wyobrażeń, i aby duchowo obcowała z tymi, z którymi jest złączona podobieństwem natury duchowej”.
Tenże sam święty, mówiąc kiedy indziej o duszy zachwyconej, której dano być ze Słowem i cieszyć się Nim do woli, tak się wyraża: ,,Może spyta się mnie kto, co znaczy cieszyć się Słowem? Odpowiadam: poszukaj sobie takiego, co tego doświadczył, a zapytaj go. A chociażby i mnie było dane doświadczyć tego – czyż myślisz, żebym zdołał wypowiedzieć to, co jest niewymowne? Inna sprawa z Bogiem, w obecności samego Boga, a inna z wami. Wolno było doświadczyć, lecz nie godzi się mówić. Tego nie uczy język, ale łaska”.

Wśród nadprzyrodzonego porwania nie tylko nie może dusza mówić, ale nawet nie może tego pojąć, co równocześnie widzi. Pochodzi to najpierw z tej przyczyny, że sam przedmiot jako nieskończony przewyższa wszelkie pojęcia i nie da się ująć i wyrazić żadnymi słowami. Następnie, dusza chcąc uformować jakiś sąd, musiałaby się zwrócić ku swej czynności, czego jednak uczynić nie może, dokąd trwa w oglądaniu Boga. Tak ściśle bowiem łączy się natenczas z przedmiotem widzenia, że jej najzupełniej brakuje sił do wykonania jakiejkolwiek innej czynności. Po upływie zaś zachwycenia nie może wypowiedzieć słowami szczęścia, jakiego doznała, bo już nie posiada onego światła, którego blaskiem oświecona używała Boskich pociech.
Powyższe zdania stwierdza najzupełniej święta Teresa, opisując własne zachwycenia. Powiada ona, że dusza przyszedłszy do siebie po zachwyceniu, nie może nic z tego, co widziała, innym opowiedzieć, ani nawet sobie przypomnieć, chyba tylko w ciemnych i ogólnych zarysach. Podobnie jak gdyby ktoś wszedł do pałacu królewskiego przepełnionego różnymi przedmiotami, obrazami, posągami i mnóstwem innych kosztownych i gustownie ustawionych ozdób, i gdyby to wszystko objął nagłym i pobieżnym rzutem oka, nie mógłby potem przypomnieć sobie szczegółów tej obfitej i różnorodnej mieszaniny; tak też i dusza, oderwana od zmysłów i przypuszczona do oglądania Boga, widzi w Nim taką wielką obfitość dziwów, że nie może ich sobie szczegółowo zapamiętać.

Opisując zaś zewnętrznie objawy zachwycenia, tak mówi: dusza w zachwyceniu zda się nie ma ciała i nie ożywia go. Naturalna ciepłota ulatuje z ciała, oddech ustaje, tak że nie znać najmniejszego tchnienia lub poruszenia. Do tego przychodzi skostniałość i oziębienie członków, bladość twarzy i wszystkie objawy występujące na konających lub umarłych. Oprzeć się zachwyceniu lub je przerwać – nie zdoła, chociażby wytężyła ku temu wszystkie siły, gdyż pewien niezmiernie gwałtowny napad przychodzi na nią tak nagle, że się jej wydaje, jakoby była unoszona w nieznane dziedziny. Zdaje się jej, że przebywa w obcej i zupełnie innej ziemi aniżeli nasza, gdzie inne przyświeca światło, inny jest sposób życia i pojmowania. Niekiedy zaś nie tylko dusza, ale i ciało bywa unoszone do góry ponad ziemię. Ta zaś pomiędzy zachwyceniem a porwaniem zachodzi różnica, że zachwycenie łagodniej odrywa duszę od zmysłów, a porwanie silniej i gwałtowniej, tak że porwanie jest do tego stopnia spotęgowanym zachwyceniem, iż pewien gwałt zadaje duszy i odrywa ją nadzwyczaj szybko a silnie od rzeczy zmysłowych, a podnosi ją i pobudza do czysto duchowego oglądania i delektowania się rzeczami nadzmysłowymi”.

Share this:

Przeczytaj także:

Share this:

Przeczytaj także:

Share this:

Przeczytaj także:

Share this:

Przeczytaj także:

Share this:

Przeczytaj także: